Vereenvoudigde compensatievariant voor afschaffing van doorsneesystematiek

Gerichte compensatiemaatregelen
In de Wtp wordt de huidige doorsneesystematiek vervangen door een pensioenopbouw die afhangt van de leeftijd. Dit kan volgens AZL-actuaris Sonny van Westen mogelijk leiden tot een lager pensioenperspectief voor bepaalde leeftijdsgroepen. “Om dit nadeel te compenseren zijn er diverse mogelijkheden. Er kunnen tijdelijk extra premies worden ingezet, er kan een compensatiedepot worden vormgegeven of pensioenfondsen kunnen hun reserves herverdelen bij het invaren.”

Voor een evenwichtige transitie is het noodzakelijk om gerichte compensatiemaatregelen te nemen. Compensatie kan voorkomen dat individuele deelnemers onevenredig worden benadeeld door de veranderingen in het stelsel en/of hun pensioenregelingen. Door gerichte compensatie kan het bestuur van het pensioenfonds bepaalde groepen of individuen ontzien en een evenwichtige afweging van belangen tot uiting brengen”, vertelt Van Westen. “Hierbij geldt dat de gehele transitie, dus inclusief de effecten van invaren, compensatie en het nieuw gekozen beleid evenwichtig dienen te zijn voor de deelnemer.”

Compensatie vermindert het risico van invaren en versterkt het vertrouwen van deelnemers in het vernieuwde pensioenstelsel. Sommige werkgevers zullen mogelijk (tijdelijke) compensatie willen bieden aan werknemers om bezwaren tegen leeftijdsafhankelijke pensioenopbouw weg te nemen. Door gerichte compensatie kan het bestuur van het pensioenfonds bepaalde groepen of individuen ontzien en een evenwichtige afweging van belangen tot uiting brengen.

Sluit beter aan bij veranderende arbeidsmarkt
In de huidige situatie wordt voor elke deelnemer dezelfde doorsneepremie gehanteerd en is bovendien de opbouw voor alle leeftijden gelijk. “Voor jongere deelnemers zijn de kosten voor de inkoop van pensioen echter goedkoper dan voor oudere deelnemers. Hierdoor betalen jongere deelnemers in de eerste jaren te veel premie in verhouding tot hun opbouw, terwijl oudere deelnemers juist te weinig premie betalen”, stelt collega-actuaris Sander Smeets. “Met de afschaffing van de doorsneesystematiek komt de premie volledig ten gunste van de individuele deelnemer, wat de herverdeling tussen generaties beperkt en beter aansluit bij de veranderende arbeidsmarkt.”

Met de afschaffing van de doorsneesystematiek ontstaat er echter wel een mogelijk nadeel voor deelnemers, geeft Smeets aan. “Met name voor de middengroep (40- tot 50-jarigen) blijkt de overstap naar het nieuwe stelsel nadelig. Zij hebben immers onder het huidige stelsel in het verleden te veel premie betaald. In het vernieuwde stelsel blijven zij een doorsneepremie betalen, maar krijgen daar een met de leeftijd afnemende opbouw voor terug (degressieve opbouw, red.). Dit omdat de premie-inleg nu volledig ten gunste van de deelnemer zelf komt, terwijl de kosten van één jaar aan pensioenopbouw afhangt van de leeftijd.”

Compensatievariant
De compensatievariant die AZL Actuariaat heeft uitgewerkt houdt in dat per leeftijd wordt bepaald welke premie nodig is om in het nieuwe stelsel de huidige ambitie in te kunnen kopen. De compensatielast in enig jaar wordt vervolgens vastgesteld als het verschil tussen de doorsneepremie en de benodigde premie voor deze ambitie. Hierbij wordt alleen gekeken naar de nieuwe opbouw van pensioenaanspraken. Andere componenten worden verder buiten beschouwing gelaten, zoals risicopremies en uitvoeringskosten.

“Voor het bepalen van de benodigde premie wordt uitgegaan van de zuivere kostendekkende premie, waarbij voor de toekomstige rentes is uitgegaan van de forwardsystematiek”, vertelt Van Westen. “De feitelijke premie wordt geacht kostendekkend te zijn. Deze werkwijze kan afwijken van de premiesystematiek van het fonds. Om de discussie te starten, eerste inzichten te krijgen en geen andere effecten te meten is dit echter een goed vertrekpunt. Zowel het voordeel dat ontstaat door een te hoge doorsneepremie op jonge leeftijden als het nadeel bij een te lage doorsneepremie op oudere leeftijden wordt meegenomen bij het berekenen van de totale compensatielast. De totale compensatielast voor een specifiek geboortejaar is bepaald als de contante waarde van alle toekomstige voor- en nadelen.”

Om de compensatielast voor toekomstige jaren te berekenen, worden aannames gedaan met betrekking tot renteontwikkeling, bestandsontwikkeling en looninflatie. Het huidige deelnemersbestand wordt daarbij als representatief beschouwd, inclusief nieuwe indiensttredingen, uitdiensttredingen en carrièrekansen. Ook nieuwe toetreders dienen te worden gecompenseerd. De compensatieberekening beslaat een periode van circa vijftig jaar. Na deze periode zullen alle deelnemers die pensioen hebben opgebouwd onder het huidige FTK met pensioen zijn.

“Het is belangrijk op te merken dat voor jonge toekomstige deelnemers geen compensatiemaatregelen zullen gelden, omdat zij volledig onder het vernieuwde stelsel vallen”, benadrukt Smeets. “Zij ondervinden daarmee geen nadeel van de afschaffing van de doorsneesystematiek.”

Inzicht verschaffen
Met de door AZL Actuariaat ontwikkelde vereenvoudigde compensatievariant wordt beoogd om inzicht te verschaffen in de omvang van de mogelijke compensatie voor de benadeelden van de afschaffing van de doorsneesystematiek. “Op basis van deze informatie kunnen wij niet alleen een inschatting maken van de totale compensatielast, maar ook van de compensatielast per geboortejaar”, zegt actuaris Smeets. “Daarnaast zijn wij in staat om meerdere gevoeligheidsanalyses uit te voeren. In het bijzonder wanneer wij uitgaan van diverse standen van de rente (e.g. geschokte curve, vaste rekenrente, verwachte rendementscurve etc.). Soortgelijk kunnen wij variëren met de hoogte van de opbouw. Op deze wijze krijg je nog meer zicht op de relatie tussen de hoogte van de compensatielast, de beoogde ambitie en het niveau van de rente.”

Ook hier is het volgens collega-actuaris Van Westen goed om te weten dat deze methodiek met name bedoeld is om je een eerste gevoel te geven bij een mogelijke invulling van de compensatiemaatregel en hoe de diverse componenten de verschillende leeftijdsgroepen en bijbehorende compensatielast beïnvloeden. “Het is een goed middel om de discussie te starten. Uiteindelijk helpen wij je graag verder bij een meer gedetailleerde invulling van de vaststelling van de compensatie. Bijvoorbeeld door het toepassen van ALM-analyses waarin rekening wordt gehouden met een hele set aan scenario’s. Verder moeten de compensatie-effecten, net als de gehele transitie, doorgerekend worden in termen van netto profijt.”

Wilt u meer weten over de veranderingen rondom de doorsneesystematiek en bent u benieuwd wat dit betekent voor uw fonds? Neem dan contact op met AZL actuariaat via actuariaat@azl.eu of uw contactpersoon binnen actuariaat.