'Ga zo snel mogelijk om de tafel met elkaar'
In de Hoofdlijnennotitie uitwerking pensioenakkoord wordt de transitiecommissie geïntroduceerd. Deze tijdelijke commissie krijgt als taak te bemiddelen tussen sociale partners die niet op tijd tot goede afspraken komen over de transitie naar het nieuwe stelsel. En als bemiddeling niet lukt, kan de commissie aan sociale partners een (bindend) advies uitbrengen. Waarom wordt deze commissie ingesteld? En hoe kunnen pensioenfondsen en sociale partners samenwerken om het transitieproces op tijd en goed te laten verlopen?
Een gigantische operatie
De overgang van het huidige pensioenstelsel naar het nieuwe stelsel moet volgens planning in 4 jaar worden afgerond. Op 1 januari 2026 moeten alle pensioenuitvoerders (pensioenfondsen, verzekeraars, PPI’s en APF’en) zijn overgegaan naar het nieuwe stelsel. Van der Tuin: ‘Dat is een gigantische operatie waarbij onder andere allerlei herverdelingsvraagstukken spelen. De partijen die in deze operatie als eerste aan zet zijn, zijn de decentrale sociale partners of werkgever en ondernemingsraad, en de pensioenfondsen.’
Overheid faciliteert transitie
De overheid geeft aan dat zij een voor de deelnemers evenwichtige transitie zo goed mogelijk wil faciliteren. Dat doet ze door het opstellen van een wettelijke transitiekader. Onderdelen van dit kader zijn het opstellen van een transitie-, implementatie- en communicatieplan, een standaard transitiepad voor invaren en het voorschrijven van de te gebruiken waarderingsmethoden. Ook faciliteert de overheid op fiscaal gebied door gedurende 10 jaar de fiscale premiegrens met zo’n 3% te verhogen om gerichte compensatie van deelnemers beter mogelijk te maken. Tot slot faciliteert de overheid op juridisch gebied door de transitie te laten beoordelen op aantasting van het eigendomsrecht, de eis van gelijke behandeling en behoud van de verplichtstelling. Op al deze onderdelen is de conclusie nu, dat fondsen hierbij nauwelijks risico’s lopen. Om de transitie juridisch te faciliteren wordt voor de duur van de transitie het individueel bezwaarrecht vervangen door een collectief bezwaarrecht van de bestaande medezeggenschapsorganen. En als klap op de vuurpijl wordt de wet tijdens de transitieperiode verrijkt met de transitiecommissie.
Stok achter de deur
Van der Tuin: ‘De reden voor het instellen van de transitiecommissie is vrij simpel: er moet een stok achter de deur zijn voor partijen die dreigen mijlpalen binnen de transitieperiode niet te halen. De sociale partners staan aan het begin van het transitieproces. Als daar tijd verloren gaat, haal je die de rest van het proces niet zo makkelijk meer in. Partijen die verderop in het transitieproces zitten komen dan in de knel. Dat zijn de pensioenuitvoerders die hun implementatieplan moeten opstellen en de pensioenuitvoeringsorganisaties die de nieuwe regelingen in hun aan het nieuwe stelsel aangepaste systemen moeten implementeren.’
Sociale partners krijgen volgens de indicatieve planning uit de Hoofdlijnennotitie tot juli 2023 om hun transitieplan op te stellen. ‘Een hele opgave, gezien alle besluitvorming die voor dit plan benodigd is. Denk hierbij aan het nieuw te kiezen contract, invaren, effecten per leeftijdscohort, adequate compensatie en financieringsplan. Het is een heel krap tijdspad, waarbij ik mijn twijfels heb of de afstemming en wetgeving wel haalbaar is. De pensioenfondsen en uitvoeringsorganisaties minder dan 2 jaar geven om de hele operatie te volbrengen lijkt me niet risicoloos. En dat terwijl het nieuwe pensioenstelsel ook gaat om vertrouwen winnen,’ reageert Van der Tuin.
De partijen die het pensioenakkoord afgelopen jaar hebben uitgewerkt, laten de tijdige oplevering van het transitieplan overigens niet volledig aan de sociale partners over. Als ondersteuning wordt een wettelijke transitiecommissie voorgesteld. De transitiecommissie staat sociale partners bij die er niet uitkomen. Als het nodig is, kan de transitiecommissie hen een bindend advies op leggen. Het mandaat van de commissie, waaronder het tijdstip waarop moet de commissie ingrijpen, en de taakopdracht worden nog verder uitgewerkt en wettelijk vastgelegd.
Het begint bij sociale partners
Het transitieproces begint bij de sociale partners. Zij gaan over de pensioenregeling en de transitie naar het nieuwe stelsel. Pensioenfondsen gaan over de concrete uitvoering van de transitie, uiteraard na een formele opdrachtaanvaarding van de nieuwe pensioenregeling. Van der Tuin: ‘Pensioenfondsen zouden dus rustig kunnen afwachten totdat sociale partners hun ei gelegd hebben en achteraf de gemaakte afspraken toetsen. Dat is echter geen garantie voor een kwalitatief goede, tijdige en soepele transitie.’ Ook al omdat bijvoorbeeld de opname van het eenmalig bedrag bij pensionering, als onderdeel van de Hoofdlijnennotitie, al eerder dan 2022 van kracht wordt.
‘Sociale partners en pensioenfondsen hebben elkaar dus hard nodig in dit proces en doen er goed aan om elkaar zo snel mogelijk op te zoeken. En afspraken te maken over de samenwerking voorafgaand en gedurende de transitieperiode. Gezamenlijk kennis uitwisselen, fondsspecifieke data delen, analyses maken en delen, oplossingsrichtingen verkennen, grip krijgen op het transitieproces om uiteindelijk tot gedegen besluitvorming te komen, daar gaat het om,’ aldus Van der Tuin.
Het werk start nu
Voor het bestuur van een pensioenfonds kan het (voor)werk feitelijk nu al beginnen. Met het bepalen welke positie het eigen fonds wil innemen in het nieuwe stelsel. Met het nadenken over de rolverdeling tussen sociale partners en het bestuur tijdens de transitieperiode. En met het maken van afspraken over deze rolverdeling. Ook kan al gesproken worden over een mogelijke beoogde transitiedatum met bijbehorende mijlpalen. Van der Tuin: ‘Als pensioenuitvoeringsorganisatie gaan wij nu al in gesprek met onze klanten. We begeleiden de sociale partners en pensioenfondsbesturen in het hele transitieproces. Dat doen we vanuit verschillende invalshoeken en aan de hand van een bestuurlijke roadmap, zodat we zeker weten dat fondsen niets vergeten. Met elkaar komen we zo tot oplossingen die klaar zijn voor besluitvorming.’